Συχνές Ερωτήσεις

Η μουσική είναι κομμάτι της ζωής του ανθρώπου. Τα έμβρυα ακούν μέσα από την μήτρα ήχους και όπως είναι γνωστό, κυκλοφορούν μουσικές ειδικές για εγκύους που λειτουργούν ευεργετικά στην ανάπτυξη τους. Μετά τη γέννηση, όπως μπορούν να αναγνωρίσουν τη φωνή της μαμάς, έτσι αναγνωρίζουν μελωδίες και τραγούδια, που άκουγαν μέσα από την κοιλιά. Μεγαλώνοντας, τα μωρά ενθουσιάζονται με το να ακούν ή να παράγουν ήχους. Κουδουνίστρες, τύμπανα, μουσικά ζωάκια κλπ προσελκύουν το ενδιαφέρον τους.

Ποια, όμως είναι η κατάλληλη ηλικία για να ασχοληθεί ένα παιδί με τη μουσική;

Οι ειδικοί πιστεύουν ότι περίπου τριών χρονών τα παιδιά μπορούν να ξεκινήσουν τη λεγόμενη μουσική προπαιδεία… Μέσα από αναγνωρισμένα μουσικά συστήματα, κατάλληλα γι’ αυτή την ηλικία, (πχ σύστημα ORFF), το παιδί έρχεται σε επαφή με τη μουσική, τις νότες και τα μουσικά όργανα. Φυσικά, όλο αυτό γίνεται με τη μορφή παιχνιδιού και μέσα από το παιχνίδι, την κίνηση, το τραγούδι και τον ρυθμό, το παιδί χαίρεται και μαθαίνει μουσική!

Αυτή η πρώτη επαφή είναι σημαντική, καθώς μας βοηθάει να καταλάβουμε αν το παιδί έχει κλίση σε κάποιο συγκεκριμένο μουσικό όργανο. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, τα ατομικά μαθήματα για την εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου καλό είναι να ξεκινούν στην ηλικία των 6 -7 χρόνων. Σε εξαιρετικές, βέβαια, περιπτώσεις μπορεί ένα παιδί να αρχίσει και πιο νωρίς.

Η μουσική πλουτίζει τον ψυχικό κόσμο των παιδιών και συμβάλλει στην ολοκληρωμένη πνευματική και ψυχοσωματική τους ανάπτυξη. Όσο νωρίτερα το παιδί γνωρίσει και αγαπήσει τη μουσική, τόσο περισσότερο θα ωφεληθεί.

Ποτέ δεν είναι αργά να ξεκινήσει κάποιος ένα μουσικό όργανο, αλλά όσο πιο νωρίς ξεκινήσει ένα παιδί τόσο το καλύτερο. Τα παιδιά είναι περίεργα και ευφάνταστα από τη φύση τους και μπορούν πολύ γρήγορα να κατανοήσουν τη μουσική και να την αγαπήσουν. Μελέτες έχουν δείξει ότι η μουσική μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί να γίνει πιο έξυπνο, πιο ώριμο, πιο σίγουρο και να αναπτύξει τα χαρίσματά του.

Δώστε το παράδειγμα και παρακινήστε το παιδί σας.

Αν έχετε οποιοδήποτε μουσικό ταλέντο, παίξτε το μουσικό όργανο μπροστά στο παιδί σας, και απαντήστε στις όποιες ερωτήσεις του. Αφήστε το να πειραματιστεί με αυτό (μέσα σε λογικά πλαίσια…). Συζητήστε μαζί του για τις δικές σας εμπειρίες, πόσο διασκεδάζατε όταν κάνατε μαθήματα πιάνου, και άλλα πράγματα που θα κεντρίσουν το ενδιαφέρον του. Προσέξτε αν δείξουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε ένα συγκεκριμένο μουσικό όργανο.

Δώστε στο παιδί σας μουσικά ερεθίσματα.

Ξεκινήστε νωρίς – όταν το παιδί σας είναι πολύ μικρό, βάζετέ το να ακούει απαλή μουσική και μάθετέ το να κοιμάται στους ήχους κλασικής μουσικής. Μόλις μεγαλώσει λίγο πηγαίνετέ το σε σχολικές ή επαγγελματικές συναυλίες και εξηγήστε του τα διάφορα μουσικά όργανα. Ακούστε μαζί μουσική. Προσπαθήστε να το διδάξετε να «αισθάνεται», να νιώθει τη μουσική και να ξεχωρίζει τους ήχους. Αποκτήστε τη συνήθεια να ακούτε στο σπίτι κλασική μουσική, ενώ διαβάζετε, ράβετε, ή κάνετε κάτι άλλο χαλαρωτικό.

Συζητήστε μαζί του για τα μαθήματα μουσικής.

Το να αναγκάσετε, χωρίς προηγούμενη συζήτηση, το παιδί σας να μάθει ένα μουσικό όργανο δεν θα βοηθήσει σε τίποτα, πόσο μάλλον στην αγάπη και τη δέσμευση που χρειάζεται η εκμάθηση ενός οργάνου. Κάντε κουβέντα με το παιδί σας και μην αμελήσετε να το ρωτήστε αν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο όργανο που θα ήθελε να μάθει.

Βοηθήστε το παιδί σας να επιλέξετε ένα μουσικό όργανο.

Θα χρειαστεί να λάβετε πολλά πράγματα υπόψη… ανάμεσά τους, τη δέσμευση του παιδιού σας στη μουσική (είναι πιθανό να χάσει το ενδιαφέρον του μέχρι την επόμενη εβδομάδα…), το μέγεθός του (μην δώσετε σε ένα 8χρονο ένα σαξόφωνο, καθώς δεν θα είναι σε θέση να το κρατήσει), και την ωριμότητα του (ίσως το πιο ακριβό όργανο να μην είναι καλή ιδέα, αν διατρέχει κίνδυνο από την απερίσκεπτη συμπεριφορά του μικρού σας). Μόλις έχετε μια γενική ιδέα για το τι μπορεί να το ενδιαφέρει, μπείτε σε ένα κατάστημα μουσικής και περιεργασθείτε μαζί τα μουσικά όργανα.

Ενθαρρύνετε το παιδί σας να εξασκείται.

Αφού πάρετε μια απόφαση… αγοράστε, δανειστείτε ή νοικιάστε ένα όργανο. Μόλις αρχίσει το παιδί σας τα μαθήματα ή να εξασκείται, ο καλύτερος τρόπος για να μπορέσει να μάθει το όργανο αυτό, είναι η εξάσκηση για τουλάχιστον μισή ώρα κάθε ημέρα. Μην είστε αυστηροί μαζί του, αλλά βεβαιωθείτε ότι κατανοεί πόσο σημαντική είναι η εξάσκηση. Ενθαρρύνετέ το, παρακινείτε το και βεβαίως να το συγχαίρετε για την προσπάθειά του κάθε φορά.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

Εάν το παιδί σας δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα να παίζει ένα μουσικό όργανο, μπορεί πάντα να δοκιμάσει να τραγουδάει ή να κάνει φωνητικά. Μπορεί να χρειαστεί να περιμένετε να μεγαλώσει, ώστε η φωνή του να έχει αναπτυχθεί, και στη συνέχεια, περίπου στην ηλικία των 8-9 ετών, να μπορεί να μπει σε χορωδία. Τα φωνητικά σε χορωδία είναι λιγότερο δύσκολα και ελαφρώς ασθενέστερα από ότι τα φωνητικά της όπερας, που μπορεί να αρχίσει ένα παιδί περίπου στα 15-16 έτη του, όταν οι φωνητικές χορδές του έχουν ωριμάσει αρκετά και έχει περάσει η μεταφώνηση.

Ορισμένα μουσικά όργανα μπορούν να έρθουν σε πιο «φιλικές προς τα παιδιά» εκδόσεις, π.χ. υπάρχουν κλαρινέτα ειδικά σχεδιασμένα για παιδιά, και με μεταλλικά τοιχώματα, τα οποία είναι σημαντικά ελαφρύτερα και ευκολότερα για μικρά χέρια.

Καθώς το παιδί σας μεγαλώνει και ωριμάζει, μπορεί να θέλει να μάθει και ένα δεύτερο μουσικό όργανο. Αν νομίζετε ότι θα μπορεί  να το χειριστεί, αφήστε το να κάνει μια δοκιμή. Ακούστε τις επιθυμίες του παιδιού σας, μέσα σε λογικά πλαίσια. Εάν το όργανο που επιθυμεί το παιδί σας να παίξει είναι δύο φορές πιο ψηλό από αυτό, πείστε το να δοκιμάσει κάτι άλλο.

Η ανθρώπινη φωνή είναι ίσως το μοναδικό «μουσικό όργανο», το οποίο διατρέχει ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας χωρίς διακοπή. Το τραγούδι υπήρξε ανέκαθεν η μουσική έκφραση κάθε πολιτισμού, με τη φωνή να ορίζεται από τη γενικότερη κατά περίπτωση αισθητική, καθώς και από τη φυσιολογία της και τους περιορισμούς της.

Η μεταφώνηση αφορά αγόρια και κορίτσια που βρίσκονται στην εφηβική ηλικία. Κατά την εφηβεία αλλάζουν οι ορμόνες, οι μύες, η σωματική διάπλαση, κατά συνέπεια να αλλάζει έτσι και το μέγεθος του λάρυγγα, του φάρυγγα, το πάχος και το μέγεθος των φωνητικών χορδών. Αυτή η διαδικασία διαρκεί από μερικούς μήνες, μέχρι μερικά χρόνια. Ουσιαστικά, αλλάζει η φωνή από παιδική σε γυναικεία ή ανδρική. Φωνητική συνήθως ξεκινούν αφού τελειώσει η μεταφώνηση, προς αποφυγή τραυματισμού του λάρυγγα και των φωνητικών χορδών, δηλαδή μετά τα 16 τους χρόνια.

Επίσης σπουδαίο ρόλο παίζει η σωστή ενυδάτωση του οργανισμού κατά τη διάρκεια του 24ωρου.

Μερικοί γονείς το θεωρούν χάσιμο χρόνου. Γεγονός όμως, είναι ότι πληθώρα ερευνών αποδεικνύει πως η μουσική επηρεάζει θετικά την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Και δεν αναφερόμαστε μόνο στο άκουσμα μουσικής, αλλά και στην εκμάθηση κάποιου μουσικού οργάνου. Τελευταίες έρευνες αποδεικνύουν ότι η μουσική παιδεία σχετίζεται με την ευφυΐα και επιφέρει αλλαγές στον εγκέφαλο και πλεονεκτήματα που συνοδεύουν τον άνθρωπο σε όλη του τη ζωή.

Ερευνητές στο Northwestern University των Η.Π.Α. κατέγραψαν τις εγκεφαλικές αντιδράσεις φοιτητών – δηλαδή, τα ηλεκτρικά εγκεφαλικά κύματα – στο άκουσμα πολύπλοκων ήχων. Στην ομάδα των φοιτητών που δήλωσε ότι είχε λάβει μουσική εκπαίδευση κατά την παιδική ηλικία, παρατηρήθηκε ότι ο  εγκέφαλος τους  επέδειξε μεγαλύτερη ικανότητα να διαχωρίσει ουσιώδη στοιχεία, όπως οι μουσικές κλίμακες, οι τόνοι και η συχνότητα πολύπλοκων ήχων κατά την διάρκεια της εξέτασης. Και αυτό ίσχυε ακόμα και για όσους είχαν σταματήσει τα μαθήματα μουσικής αρκετά χρόνια πριν.

Οι επιστήμονες εδώ και καιρό προσπαθούν να ανακαλύψουν την σύνδεση ανάμεσα στην μουσική παιδεία κατά την παιδική ηλικία με την μάθηση που βασίζεται στην γλώσσα – όπως για παράδειγμα, το διάβασμα. Όπως δείχνουν πρόσφατες έρευνες, το να μάθει κανείς να παίζει ένα μουσικό όργανο μπορεί να αποφέρει απρόσμενα οφέλη.

Και εδώ δεν αναφερόμαστε στο λεγόμενο «Mozart effect», στον ισχυρισμό δηλαδή ότι η κλασσική μουσική μπορεί να βελτιώσει την απόδοση των εξεταζόμενων σε τεστ. Αντιθέτως, αυτές οι έρευνες εξετάζουν το αποτέλεσμα της μουσικής εκπαίδευσης στην ενεργό συμμετοχή και πειθαρχία. Αυτού του τύπου η μουσική εκπαίδευση βελτιώνει την δυνατότητα του εγκεφάλου να διακρίνει τα συστατικά του ήχου, την συχνότητα, τους τόνους και το τέμπο.

«Για να μάθει κανείς να διαβάζει, πρέπει να έχει καλή μνήμη, να έχει την ικανότητα να αποσαφηνίζει τους ήχους της ομιλίας, και να κάνει την σύνδεση μεταξύ ήχων και εννοιών» αναφέρει η καθηγήτρια Νίνα Κράους, διευθύντρια του Εργαστηρίου Ακουστικής Νευροεπιστήμης (Auditory Neuroscience Laboratory) του Πανεπιστημίου Northwestern University. «Κάθε μία από αυτές τις ικανότητες φαίνεται να ενδυναμώνεται όταν κανείς ασχολείται ενεργά με κάποιο μουσικό όργανο.»

H ικανότητα να διακρίνει τις λεπτές ιδιότητες του ήχου, ακόμα και μέσα σε ένα πολύπλοκο και θορυβώδες σκηνικό, αποδεικνύεται σημαντική όχι μόνο για ένα παιδί που μαθαίνει να καταλαβαίνει τον γραπτό και προφορικό λόγο, αλλά και για έναν ηλικιωμένο άνθρωπο που πολεμά με την απώλεια της ακοής.

Σε μία μελέτη αυτών που συνεχίζουν να παίζουν κάποιο μουσικό όργανο, που δημοσιεύτηκε το προηγούμενο καλοκαίρι, οι ερευνητές βρήκαν ότι όσο οι μουσικοί μεγαλώνουν σε ηλικία, βιώνουν την ίδια μείωση στην περιφερειακή ακοή, στην λειτουργία των νεύρων του αυτιού, με εκείνους που δεν είναι μουσικοί. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία μουσικοί όμως, διατηρούν τις λειτουργίες του εγκεφάλου που απαρτίζουν την βασική ικανότητα ακουστικής επεξεργασίας, που τους βοηθά να καταλαβαίνουν τον λόγο σε ένα θορυβώδες περιβάλλον.

«Συχνά αναφερόμαστε στο πρόβλημα του «cocktail party» – φανταστείτε ότι πηγαίνετε σε ένα εστιατόριο όπου πολλοί άνθρωποι μιλούν ταυτόχρονα» αναφέρει ο Δόκτωρ Κλοντ Αλαίν (Dr. Claude Alain), υποδιευθυντής στο Rotman Research Institute του Τορόντο και ένας από τους συγγραφείς της μελέτης. «Οι μεγαλύτερης ηλικίας ενήλικες που έχουν μουσική παιδεία αποδίδουν καλύτερα σε τεστ που εξετάζουν την αναγνώριση ομιλίας σε θορυβώδες περιβάλλον, γιατί εμπλέκει τον εγκέφαλο και όχι το περιφερειακό ακουστικό σύστημα.»

Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο, προσεγγίζουν τον κόσμο των ήχων από άλλη οπτική γωνία, μελετώντας τα γενετικά στοιχεία αυτού που ονομάζεται «perfect pitch», δηλαδή της απόλυτης, ή τέλειας, ικανότητας να προσδιορίζει κανείς και να αναπαράγει οποιονδήποτε μουσικό ήχο/νότα χωρίς εξωτερική βοήθεια. Η Δόκτωρ Τζέην Γκίτσιερ (Dr. Jane Gitschier), καθηγήτρια ιατρικής και παιδιατρικής που διευθύνει τη συγκεκριμένη έρευνα, και οι συνεργάτες της προσπαθούν να δώσουν έμφαση τόσο στα γενετικά χαρακτηριστικά όσο και στην επίδραση της πρώιμης μουσικής κατάρτισης.

«Η άμεση ερώτηση την οποία προσπαθούμε να απαντήσουμε αφορά στις παραλλαγές των γονιδιωμάτων που δίνουν σε ένα άτομο την προδιάθεση να έχει την ικανότητα να διακρίνει και να αναπαράγει τέλεια τις μουσικές νότες» αναφέρει. «Η υπόθεση  είναι ότι αυτές οι παραλλαγές στη συνέχεια θα εκδηλωθούν ως ικανότητα να διακρίνει και να αναπαράγει τις μουσικές νότες (perfect pitch) με την συμβολή της μουσικής εκπαίδευσης κατά τη μικρή ηλικία.»

Πράγματι, σχεδόν όλοι όσοι πληρούν τις προϋποθέσεις αυτής της ιδιαίτερης ικανότητας προκύπτει ότι είχαν μουσική εκπαίδευση σε νεαρή ηλικία. Η Αλεξάντρα Πάρμπερι-Κλαρκ (Alexandra Parbery-Clark), φοιτήτρια στο διδακτορικό πρόγραμμα στο εργαστήριο του Δόκτωρα Κράους (Dr. Kraus) και μία από τις συγγραφείς ενός συγγράμματος που εξεδόθη φέτος με θέμα την ακουστική μνήμη και την μουσική, ήταν αρχικά εκπαιδευμένη ως πιανίστρια. Η επιθυμία της να επιδιώξει μεταπτυχιακές σπουδές στην μελέτη του εγκεφάλου προέκυψε από την ενασχόλησή της με την διδασκαλία σε ένα γαλλικό σχολείο για παιδιά με ταλέντο στη μουσική, όπου παρατήρησε τον τρόπο με τον οποίο η μουσική παιδεία επηρέαζε τα άλλα είδη μάθησης. Τώρα, η κα. Πάρμπερι-Κλαρκ και οι συνεργάτες της μπορούν να εξετάζουν ηχογραφήσεις της ηλεκτρικής ανίχνευσης των ήχων από τον εγκέφαλο και μπορούν να διαπιστώσουν ότι οι μουσικά εκπαιδευμένοι εγκέφαλοι παράγουν διαφορετικές – και δυνατότερες- αντιδράσεις. «Τώρα, έχω περισσότερες αποδείξεις, χειροπιαστές αποδείξεις, ότι η μουσική πραγματικά έχει κάποια επίδραση», αναφέρει. «Κάποιος από τους συνεργάτες μου από το εργαστήριο μπορεί να κοιτάξει απλά την οθόνη του υπολογιστή και να μου πει: «Α, ηχογραφείς έναν μουσικό» βλέποντας την ηλεκτρική ανίχνευση των ήχων από τον εγκέφαλο.»

Πολλοί από τους ερευνητές σε αυτό τον χώρο, είναι και οι ίδιοι μουσικοί που ενδιαφέρονται για την πλαστικότητα του εγκεφάλου και την επίδραση της μουσικής εκπαίδευσης στα εγκεφαλικά κύματα, τα οποία αντικατοπτρίζουν τους ήχους που χρησιμοποιούνται ως ερέθισμα. «Αυτή είναι μία αντίδραση η οποία πράγματι αντικατοπτρίζει τα ακουστικά στοιχεία του ήχου, η οποία ξέρουμε ότι έχει σημασία.» αναφέρει ο Δόκτωρ Κράους.

Διαφορετικά μουσικά όργανα, διαφορετικές μέθοδοι διδασκαλίας, διαφορετικά σχήματα – η κάθε οικογένεια χρειάζεται να βρει τι προσελκύει το κάθε παιδί και τι εξυπηρετεί την οικογένεια, με δεδομένο ότι ένα μεγάλο μέρος της μουσικής εκπαίδευσης πρέπει να γίνεται για ευχαρίστηση και μάθηση. Τα παιδιά πρέπει να απολαμβάνουν την ενασχόληση τους με την μουσική και οι γονείς θα πρέπει να ενδιαφέρονται για την μουσική παιδεία και όχι απλά να το βλέπουν ως ένα ακόμα μάθημα ή και «θεραπευτικό εργαλείο».

Θέλουμε η μουσική να αναγνωριστεί για την αξία που μπορεί να έχει στη ζωή των ανθρώπων, και όχι τα μουσικά μαθήματα να γίνονται κατ’ ανάγκη για την εξάσκηση των γνωστικών δεξιοτήτων των παιδιών, λέει η κα. Πάρμπερι-Κλαρκ. «Η μουσική είναι μεγαλειώδης, είναι υπέροχη, είναι κοινωνική – αφήστε τα παιδιά να την ευχαριστηθούν για αυτά που πραγματικά είναι».

Φυσικά! Χιλιάδες άνθρωποι ξεκινούν σε μεγάλη ηλικία (ακόμη και συνταξιούχοι) και τα καταφέρνουν μια χαρά! Και βέβαια διαπιστώνουν πως τελικά άξιζε τον κόπο. Γιατί η ανταμοιβή από την ευχαρίστηση του να παίζεις μουσική, είναι πολλαπλάσια από την προσπάθεια για να μάθεις. Εμείς στηρίζουμε τέτοιες επιλογές, γι αυτό στο Ωδείο μας σχεδιάσαμε και λειτουργούν ειδικά για σας, Ταχύρρυθμα Τμήματα Ενηλίκων.

Το Σχολικό έτος διαρκεί 10 μήνες, αρχίζει την 1η Σεπτεμβρίου και τελειώνει στις 30 Ιουνίου. Οι παραδόσεις των μαθημάτων αρχίζουν στις 10 Σεπτεμβρίου και τελειώνουν στις 20 Ιουνίου.

Τα δίδακτρα καταβάλλονται μέσα στο πρώτο 15νθήμερο κάθε μήνα. Αν κάποιος επιθυμεί άλλου είδους διακανονισμό, χρειάζεται να το συζητήσει με τη γραμματεία.

Τα μαθήματα στο Ωδείο είναι ατομικά και κάθε μαθητής οφείλει να παρακολουθεί δύο (2) ατομικά μαθήματα την εβδομάδα. Η διάρκεια διδασκαλίας του ατομικού μαθήματος είναι 20 λεπτά, για σπουδαστές της προκαταρκτικής και κατωτέρας, 30 λεπτά για σπουδαστές της μέσης και 40 λεπτά για σπουδαστές της ανωτέρας.

Κάθε μαθητής οφείλει να παρακολουθεί ανελλιπώς και τα υποχρεωτικά μαθήματα που ορίζονται για το τμήμα του. Οι ώρες και οι μέρες των υποχρεωτικών μαθημάτων ορίζονται από την Γραμματεία του Ωδείου.

Το ιδιαίτερο μάθημα είναι ένα “ραντεβού”. Σε περίπτωση απουσίας μαθητή το μάθημα χάνεται. Για αυτό είναι σημαντικό να ενημερώνετε τη Γραμματεία του Ωδείου εγκαίρως σε περίπτωση που κάτι μπορεί να συμβεί. Όταν ενημερωθεί η Γραμματεία εγκαίρως για την ακύρωση ενός ιδιαίτερου μαθήματος, ίσως μπορέσει να ρυθμίσει την αναπλήρωσή του σε συνεργασία πάντα με τον καθηγητή.

Σε περίπτωση απουσίας του καθηγητή, το μάθημα αναπληρώνεται.

Ναι, χωρίς επιπλέον κόστος. Υπάρχουν τα υποχρεωτικά μαθήματα που είναι απαραίτητα σε κάθε μαθητή ανάλογα με την ηλικία και το επίπεδο σπουδών του αλλά και τα μαθήματα χορωδίας, ορχήστρας και διάφορων άλλων μουσικών συνόλων που δημιουργούνται από μαθητές με ενεργό συμμετοχή των δασκάλων τους και είναι προσφορά του Ωδείου.

Ναι, το Ωδείο παρέχει τη δυνατότητα μελέτης στους μαθητές του κατόπιν συνεννοήσεως με τη γραμματεία.

Υπάρχουν τρεις εξεταστικές περίοδοι, τον Οκτώβριο, τον Ιανουάριο και τον Ιούνιο.

Οι δάσκαλοι είναι σε επικοινωνία με τους γονείς, είτε μέσω προσωπικών ραντεβού, είτε με τακτικές ομαδικές συναντήσεις, αλλά και από τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή του Ωδείου.

Από τις 9:00 π.μ. έως τις 10:00 μ.μ. καθημερινά και από τις 9:00 π.μ. έως τις 5:00 μ.μ. το Σάββατο.